САІЦЬ ПЕРАД ВАЧЫМА І СЁННЯ
Дваццацітрохгадовая дзяўчына Надзея будавала планы шчаслівага жыцця — нядаўна яны са сваім каханым Аляксандрам згулялі вяселле, марылі нарадзіць шмат дзетак… Але ў лёс жанчыны, як і ўсіх жыхароў Беларусі таго часу, умяшалася Вялікая Айчынная вайна. Ішоў 1941 год…
— Муж мой быў ваенным, — гаворыць Надзея Паўлаўна Падалінская з вёскі Няклюдава, — і з першых дзён вайны пайшоў на фронт. У баях пад Віцебскам разам з іншымі салдатамі трапіў у палон. Але праз некаторы час яму ўдалося ўцячы ад немцаў, вярнуўся дадому.
Жылі маладажоны ў Казігорцы, разам з маці Аляксандра. Але не мог мужчына сядзець дома, пакуль вораг лютаваў на яго роднай зямлі. Набраўшыся крыху сіл, Аляксандр падаўся ў партызаны. Падчас адной з аперацый ён загінуў, памерла і свякроў Надзеі. І маладая жанчына засталася адна з маленькай дачушкай Марыяй на руках, якая нарадзілася ў яе незадоўга да смерці мужа. Чым магла, дапамагала партызанам, — карміла, мыла і сушыла вопратку. Аднойчы пра гэта даведаліся немцы і вырашылі расправіцца з памочніцай народных мсціўцаў.
— Фашысты схапілі мяне ў чым была, — успамінае Надзея Паўлаўна, — не далі нават дачку ўзяць з сабой.
У лютым 1944 года жанчыну адправілі ў Германію, у канцлагер у Цвікаў. Амаль паўтара года правяла там Надзея. Разам з іншымі яна працавала на авіяцыйным заводзе, дзе рамантавалі самалёты.
— Хацелася, каб больш ніколі не змаглі яны падняцца ў неба, — працягвае жанчына, — бо столькі гора прынеслі людзям кінутыя імі бомбы.
Тое, што засталася жывая, лічыць за шчасце.
— Нас трымалі ў нечалавечых умовах, за людзей ніхто не лічыў, — зазначае, — есці давалі столькі, каб маглі толькі трымацца на нагах, — па адным невялікім чарпачку ў дзень хлёбава з кальрабі, якую залівалі ледзь падагрэтай вадой, ды па паўбуханкі хлеба на чатыры дні. Мы жывёлу непараўнальна лепш кормім.
Не ўсё захавала памяць 93-гадовай жанчыны, але некаторыя эпізоды зверскага абыходжання немцаў стаяць перад вачыма і сёння.
— Часцяком фашысты прыводзілі рускіх ваеннапалонных, вешалі іх, а нас прымушалі глядзець на гэта. Невыносна было, але што мы, жанчыны, маглі зрабіць, — вядзе ўспамін Надзея Паўлаўна.
Змахнула слязу, на некаторы час замаўчала. Камяк падкаціўся да горла ў яе, калі яна яшчэ раз прыгадала тую жудасную карціну. Плакала і ў маі 1945-га, але ўжо ад шчасця, калі вязняў Цвікаў вызвалілі амерыканцы і вярнулі ім надзею на далейшае жыццё.
Яшчэ адно гора чакала жанчыну ў родным яе Данілкаве, дзе жыў бацька. Вярнуўшыся туды ў чэрвені 45-га, а ўвесь шлях ад Мінска дадому прыйшлося ісці пешшу, даведалася яна пра смерць сваёй дачушкі. Дзяўчынка пасля адпраўкі маці ў Германію падхапіла запаленне лёгкіх, а лекаў тады ніякіх не было.
Надзея Паўлаўна пачала зноў будаваць сваё жыццё — праз некаторы час выйшла замуж, пераехала ў Няклюдава, дзе жыве і зараз, рабіла ў мясцовай гаспадарцы жывёлаводам. Але перажытае амаль 70 гадоў таму і сёння невылечнай ранай застаецца ў яе душы.
І. СНАРАЎ.
