Дылема інфармацыйнага грамадства: што галоўнае — таямніца асабістага жыцця ці тавар за паўцаны?
Развіццё інфармацыйных тэхналогій з аднаго боку і метадаў маркетынгу з другога паставілі сучаснага чалавека ў супярэчлівую сітуацыю, калі трэба рабіць выбар паміж недатыкальнасцю свайго асабістага жыцця і матэрыяльнаю выгадаю ў выглядзе разнастайных скідак, падарункаў і іншых бонусаў ад прадпрыемстваў гандлю і сэрвісу.
Спецыялісты па інфармацыйнай бяспецы не стамляюцца заклікаць да асцярожнага абыходжання з персанальнымі данымі: не выкладвайце ў сацыяльных сетках свае фотаздымкі, не раскрывайце хатні адрас, не хваліцеся каштоўнымі рэчамі і г. д. Падзелішся, напрыклад, сваёй радасцю з нагоды паездкі на мора — і, пакуль будзеш адпачываць, у тваю кватэру завітаюць зладзеі. У той жа час многія прадпрыемствы гандлю і сэрвісу, афармляючы дысконтныя карты, просяць запоўніць анкету, у якой трэба ўказаць і адрас, і тэлефон, і нават даты нараджэння дзяцей. Пры гэтым кліенту абяцаюць канфідэнцыяльнасць, але яго даныя могуць у будучым выкарыстоўвацца для рассылкі рэкламы. Пільных і прынцыповых грамадзян падобныя анкеты могуць збянтэжыць і насцярожыць. Ці ёсць у іх падставы для занепакоенасці? Хутчэй за ўсё, ёсць, але не настолькі сур’ёзныя, каб падазраваць кагосьці ў замаху на свае законныя інтарэсы.
КАНФІДЭНЦЫЯЛЬНАСЦЬ ГАРАНТУЕЦЦА
У некаторых гандлёвых кропках Талачынскага райспажыўтаварыства падчас правядзення акцый са зніжэннем цэн прадаўцы запісваюць у журнал імя, адрас, тэлефон пакупніка і нумар чэка.
— Падобная рэгістрацыя ажыццяўляецца ў адпаведнасці з нарматыўна-прававымі актамі, якімі рэгулюецца гандаль у Рэспубліцы Беларусь, з мэтаю забеспячэння строгага кантролю і прадухілення магчымых злоўжыванняў, — паведамілі ў праўленні райспажыўтаварыства, калі мы пацікавіліся прычынамі падобнай арганізацыі гандлю. — У некаторых крамах аплата тавараў кантралюецца камп’ютарам і таму рэгістрацыя ў журнале не патрабуецца, а ў некамп’ютарызаваных гандлёвых кропках даводзіцца весці такі журнал. Калі б хто-небудзь не пажадаў называць звесткі аб сабе, то тавар са скідкаю яму ўсё роўна прадалі б, прадавец запісаў бы толькі нумар чэка, гэтага дастаткова, але мы, вобразна кажучы, перастрахоўваемся і фіксуем максімальна поўныя звесткі аб кожнай пакупцы.
ПРАДАЎЦАМ ПАТРЭБНЫ ПАСТАЯННЫЯ ПАКУПНІКІ
Многія прадпрыемствы здабываюць персанальныя даныя грамадзян, прапаноўваючы ім пастаянныя скідкі, і такім чынам “прывязваюць” кліентаў, або, кажучы прафесійнаю моваю, фарміруюць сваю кліенцкую базу. Так, адзін з аршанскіх аўтацэнтраў (называць яго, а таксама іншыя прадпрыемствы, аб якіх ідзе гаворка ніжэй, не будзем па розных прычынах этычнага і прававога характару) афармляе кліентам пластыкавую карту, на якую пасля кожнай аплаты тавараў і паслуг налічваюцца балы, эквівалентныя пэўным сумам грошай. У будучым гэтаю картаю, калі на ёй назбіраецца дастатковая колькасць балаў, можна будзе разлічыцца за тавары і паслугі, але, зразумела, толькі ў гэтым аўтацэнтры. Акрамя таго, кожны кліент пры звароце ў аўтацэнтр, незалежна ад таго, збіраецца аформіць карту ці не, звычайна паведамляе нумар свайго мабільнага тэлефона, а пасля атрымлівае на яго СМС-паведамленні аб акцыях і скідках: акумулятар за 500000 рублёў, бясплатная дыягностыка падвескі, бяс-платная замена масла пры ўмове набыцця яго ў краме аўтацэнтра і інш.
Прывядзём яшчэ пару прыкладаў. Сетка крамаў бытавой тэхнікі і электронікі, якая дзейнічае па ўсёй краіне (бліжэйшая да нас гандлёвая кропка знаходзіцца ў Оршы), рассылае кліентам СМС-паведамленні аб сваіх акцыях. Рэспубліканская сетка дзіцячых крамаў (таксама прадстаўлена ў Оршы) прапаноўвае кліентам, якія робяць пакупку на пэўную мінімальную суму, аформіць дысконтную карту. Пры гэтым у анкеце грамадзяне ўказваюць хатнія адрасы, тэлефоны, электронную пошту, скайп, дні нараджэння дзяцей. Відавочна, што гэтая кампанія не проста павялічвае кліенцкую базу, а ўдумліва вывучае яе (даследаванне мэтавай аўдыторыі — ёсць такое тэрміналагічнае словазлучэнне). Магчыма, гэта робіцца толькі з мэтаю аптымізацыі асартыменту, а магчыма, яшчэ і для таго, каб рассылаць рэкламныя прапановы не слепа, наўздагад, а індывідуалізавана, дабіваючыся максімальнай верагоднасці таго, што кожны кліент на адрасаваную яму прапанову адгукнецца.
АД ЗАЦІКАЎЛЕНАСЦІ І ЎДЗЯЧНАСЦІ ДА РАЗДРАЖНЕННЯ І АБУРЭННЯ
Аналізуючы ўзаемаадносіны прадаўцоў і спажыўцоў, цяжка знайсці мяжу, за якою ўзаемавыгаднае супрацоўніцтва змяняецца навязваннем паслуг, тавараў, выцягваннем грошай. Сітуацыя ўскладняецца тым, што прававыя аспекты гэтага пытання цесна пераплятаюцца з этычнымі.
Хіба адмовіцца аўтамабіліст, які сабраўся купляць новы акумулятар, набыць яго за паўцаны? А зрабіць бясплатна дыягностыку аўтамабіля? Таксама заманлівая прапанова. А правесці адразу пасля дыягностыкі рамонт, калі будуць выяўлены нейкія няспраўнасці, — гэта ж таксама зручна і выгадна, не адыходзячы ад касы, адным махам вырашыць усе пытанні? Хаця тут ужо трэба падумаць. Адмовішся, паедзеш шукаць, дзе адрамантуюць танней, — пакрыўдзіш лю-дзей, якія стараліся, трацілі свой час і сродкі на дыягностыку. Пагодзішся рамантаваць тут — магчыма, сапраўды заплаціш больш, чым дзе-небудзь у іншым месцы. Вось і трапіў кліент у пастку. Здаецца, і выбар ёсць, і свабода выбару, але як зрабіць апошні, беспаваротны крок так, каб пасля не шкадаваць?
Прамой прычынна-выніковай сувязі паміж гэтаю сітуацыяй і дапушчаным раней “рассакрэчваннем” асабістых звестак нібыта няма, мог жа кліент даведацца аб скідках і акцыях праз інтэрнэт ці з газеты. Тым не менш, калі б ён калісьці не паведаміў фірме свой тэлефон, то цяпер не рашаў бы дылему.
На падставе артыкула 12 Закона Рэспублікі Беларусь “Аб рэкламе” спажывец можа патрабаваць адмены рэкламнай рассылкі яму з выкарыстаннем сродкаў электрасувязі. Але ці варта гэта рабіць? Адмовіўшыся ад яе, можна прапусціць выгадныя прапановы…
Сяргей АБРАМОВІЧ.
